“My actual personality probably lies someplace between the two.” (Edie Falco)

Het enneagram als model

Het ‘enneagram’ is een neutraal ontwikkelingsmodel dat negen persoonlijkheidstypen beschrijft. Helaas kleeft er aan het enneagram een etiket van ‘pseudowetenschappelijkheid’ omdat het soms ook gebruikt werd voor meer spirituele interpretaties. Maar als je alle spirituele aspecten weglaat en het als een ‘model’ gebruikt, is het zeer waardevol en kan het je helpen om jezelf en  anderen beter te begrijpen.

Een psychologisch model bouwt verder op onze gewoonte om etiketjes te plakken (je bent een man/vrouw/levensgenieter/introvert/…) zodat we ons gedrag kunnen begrijpen en voorspellen. Het is dus  eigenlijk een soort instrument om jezelf te meten of te vergelijken om zo tot inzicht te komen. Een soort meetlat dus maar dan niet om er afstanden mee te vergelijken, maar om types mensen te onderscheiden.

De bedoeling is niet dat je jezelf een etiket opplakt want iedereen is sowieso uniek. Maar door na te gaan wat de gelijkenis of de verschillen zijn, kan je meer ontdekken over jouw eigen persoonlijkheid. Het is een beetje zoals naar jezelf kijken vanuit het oogpunt van iemand anders. Door jezelf bijvoorbeeld als vrouw te vergelijken met andere vrouwen, kan je meer inzicht krijgen over de manier waarop jij je vrouw-zijn ervaart op een unieke manier. Misschien ben je wat rationeler dan andere vrouwen en op dat punt ben je minder ‘typisch vrouw’ (vooropgesteld dat je even mee wil gaan in het ‘model’ waarin vrouwen minder rationeel zouden zijn dan mannen). Maar anderzijds zie je toch ook een duidelijk verschil tussen jouw rationaliteit en die van je vriend, zodat je jezelf toch ook weer helemaal vrouwelijk kan voelen.

Ook in marketing gebruikt men modellen. Denk aan ‘cultuurtypes’. Je kan de klanten van musea en cultuurhuizen indelen in hun motivatie om aan cultuur te doen. Zo heb je de ‘meerwaardezoeker (die vooral aan cultuur doet om iets bij te leren) of de ‘sociale cultuurliefhebber’ (die cultuur ziet als iets dat hij met anderen kan delen). Als je dan gaat kijken naar de profielen zal het niet verbazen dat een ‘meerwaardebezoeker’ wat meer belezen is en dat ‘sociale bezoekers’ vaak wat extraverter zijn. Met zo’n modellen kunnen marketeers beter inschatten hoe ze hun doelgroepen kunnen aanspreken. Maar dat betekent uiteraard niet dat er bij de ‘sociale bezoekers’ geen belezen types kunnen zijn. Een model is dus niets meer dan een instrument om inzicht te geven. Wanneer we het enneagram op die manier als een model hanteren, is het zeer leerrijk.

De types van het enneagram

Het enneagram beschrijft dus negen types mensen vanuit hun basismotivatie. En hoewel iedereen een combinatie is van alle basistypes op zijn of haar eigen manier, is er toch één dat onze kernmotivatie weergeeft als vertrekpunt of focus op de wereld.

De benaming van de types is overigens soms verwarrend. Zo wordt de twee als ‘helper’ omschreven, alsof enkele dat basistype ‘helpen’ als eigenschap heeft. Maar het basistype geeft niet zozeer karaktereigenschappen als wel basismotivaties weer. Andere types kunnen bijvoorbeeld ook helpend zijn, maar hun motivatie om te gaan helpen is anders.

Een leuke manier om je basistype te vinden is te kijken hoe je je gedraagt op feestjes:

Types 1 zullen op een feestje direct gezien hebben dat er een vlek op het tafelkleed zit of dat er een schilderij scheef hangt. Ze merken het ook als iemand zich niet gedraagt zoals het hoort. Mogelijk zullen ze discreet hier en daar iets verbeteren. Daarom worden ze ‘perfectionist’ genoemd. Ze zijn idealistisch en streven ernaar om alles juist te krijgen. Hun basismotivatie is dus om zichzelf en de wereld perfect (volgens hun normen) te krijgen of te houden. Het is hun manier om te bepalen.

Types 2 zullen vooral belang hechten aan de mensen op het feestje. Zij hebben snel door wie er zich mogelijk niet zo goed voelt. Ze zullen dan vooral gaan kijken hoe ze ervoor kunnen zorgen dat die mensen zich beter op hun gemak voelen. Ze zijn dus op hun best als ze iets kunnen betekenen voor anderen en daarom worden ze ook ‘helper’ genoemd. Voor hen is goedheid en geven hun levensdoel. Ze zijn daarom gefocust op was anderen nodig hebben. En door die anderen willen ze erkend worden voor hun hulp en advies.

Types 3 zijn vooral met hun imago en hun succes bezig. Zij zullen op een feestje vooral willen schitteren. Ze voelen zich op hun best als ze zich charmant en succesrijk kunnen gedragen en je kunnen imponeren met hun verwezenlijkingen. Daarom noemen we hen de ‘presteerder’. Ze zijn dus vooral gefocust op wat ze kunnen doen om succes te halen en doelen te bereiken. Zichzelf promoten zorgt hopelijk voor erkenning voor hun glory.

Types 4 zijn op een feestje vaak wat gereserveerder. Ze hopen dat iemand hen zal aanspreken. Vaak voelen ze zich in sociale omstandigheden wat anders dan de anderen, en eigenlijk vinden ze dat ook niet zo heel erg omdat ze van zichzelf wel het idee hebben dat ze nogal uniek zijn. Ze zijn ook nogal gevoelig en worden daarom de ‘romanticus’ of ‘individualist’ genoemd. Hun focus is vooral om uniek te zijn. Ze willen geenszins beschouwd worden als grijze muizen.

Types 5 zullen ook wat gereserveerd zijn. Ze zijn wat analytischer ingesteld en bekijken alles graag vanop een afstand. Ze zijn ook wat onafhankelijk en apart. Daarom worden ze ‘observeerder’ genoemd. Hun focus is om de wereld te begrijpen via kennis en analyse. Als ze de dingen grondig onderzoeken en begrijpen, voelen ze zich zeker en veilig.

Types 6 zijn ook heel nuttig op een feestje omdat ze op alles voorbereid zijn. Ze zullen alle mogelijke risico’s gezien hebben zoals brandveiligheid of pickpockets.  Ze zullen niet in de schijnwerper staan, maar er zorg voor dragen dat alles veilig en vlot verloopt. Ze zijn ook voortdurend bezorgd en twijfelen aan alles, zijn over veel zaken achterdochtig. Ze worden ‘loyalisten’ genoemd omdat ze via allianties en voorbereiding zoeken naar meer veiligheid en zekerheid.

Types 7 zijn echte partybeesten. Ze houden van het voetlicht en plezier maken. Ze willen vooral alles zo positief mogelijk invullen. Ze zijn ook diegenen die iedereen meesleuren in een polonaise of op tafel dansen tot in de kleine uurtjes. Of ze entertainen de tafelgenoten. Daarom zijn het ‘enthousiastelingen’. Ze zijn er vooral op gespitst om alle opties open te houden en in alles het positieve te zien.

Types 8 zijn ook zeer energieke types die veel kracht uitstralen en ze willen anderen graag imponeren met hun verhalen over hoe ze anderen de baas werden. Ze kunnen soms wat dominant overkomen. Je weet dat je niet met hen wil sollen en daarom worden ze ook ‘uitdager’ genoemd. De focus van 8 is om de touwtjes zelf in handen te hebben en niet door anderen bepaald te worden.

Types 9 zijn rustig en vrolijk. Ze gaan niet op de voorgrond treden maar zullen op een stille manier zorgen dat er harmonie is zodat iedereen zich goed voelt. Ze kunnen zich bij iedereen inpassen en met iedereen praten. Iedereen vindt ze daarom sympathiek. Conflicten gaan ze altijd uit de weg. Daarom worden ze de ‘vredesstichter’ genoemd. Hun focus ligt erop om rust en harmonie te verkrijgen en behouden. Zo moeten ze niemand in het bijzonder zijn en kunnen ze hun autonomie behouden.

Als je geïnteresseerd bent in je persoonlijkheidstype loont het zeker de moeite om daar eens dieper op in te gaan. Het is veel rijker dan ik met deze 9 beschrijvingen kon weergeven en vanuit je persoonlijkheidstype kan je ook ontdekken waar je sterktes en zwaktes liggen, waar er ontwikkelingskansen zijn. Dan wordt het pas echt interessant.

Meer weten?

Ik maakte zelf kennis met enneagram in een opleiding van Catherine Poissonnier. Echt een aanrader, als je niet bang bent van wat zelfinzicht. Voor mij was het echt ontluisterend. En je krijgt ook een goed zicht op het gedrag en de motivaties van andere mensen. Plots werd mij duidelijk waarom mijn collega altijd alle fouten zag en zich daarin zo kon ergeren. Of waarom ik me ergerde aan een chef die altijd compromissen sloot in plaats van op te komen voor zijn team. Je kan zo ook de wereld zien door de ogen van de andere types en dat is echt heel verrijkend.  

Je leert er dus niet  enkel jezelf, maar ook alle andere types (her)kennen. En je ontdekt er hoe je toch ook je unieke zelf bent en hoe mensen met hetzelfde basistype elk op een andere unieke manier een type kunnen neerzetten. Meer informatie over Catherines workshops vind je via deze website.

Wil je meer lezen over enneagram, dan is het boek van Riso en Hudson een aanrader:

Riso Don Richard, Hudson Russ, De wijsheid van het enneagram, Gids voor psychologische en spirituele groei voor de negen persoonlijkheidstypes, Altamira, 2010.

Erg leuk is ook nog het youtube-kanaal van Joshua French. Hij heeft voor elk type een filmpje van ongeveer een kwartiertje, helaas wel in het Engels.